0305000 «Лабораториялық диагностика» мамандығы
0305013 «Медициналық лаборант»
біліктілігі бойынша
білім беру бағдарламысының құрылымы

Білім алушы белгіленген біліктілік деңгейінің білім беретін оқу бағдарламасын игеру нәтижесінде тұтас оқу-тәрбиелік үрдісінің барысында қалыптасқан базалық құзіреттіліктерге ие болуы тиіс:
біліктілігі-0305013 «Медициналық лаборант»
1. Базалық құзыреттілік, біртұтас білім беру процесінің барысында түзілетін тиісті кәсіптік біліктілік деңгейі:
— игеруі тиіс: мәтіндерді аудару үшін лексикалық, грамматикалық минимумдарды, баяндама құрастыруды, кеңес беруді, кәсіптік тақырыптарға арналған талқылауларға қатысуды;
– білуі тиіс: компьютер құрылысын, қызметін, осы заманғы медицинада қолданылуын, интернет жүйесін, қолданбалы және стандартты бағдарламалармен жұмыс істеуді және оларды кәсіби қызметінде пайдаланылуды;
– экономикалық теорияның жалпы ережелерін экономика негіздерін, елдегі және елден тыс экономикалық жағдайларды білу;
— әлеуметтік философия туралы – қоғам туралы ғылым ретінде, оның дамуын, материалдық және рухани бірлігін, сонымен қатар қоғамның рухани өмірі мен және медицинамен байланысы туралы мәліметтерді білу;
— Биологиялық мембраналардың физико-химиялық ерекшеліктерін, мембрпаналардың құрамы мен қасиеттерін, жүректің биофизикалық жұмыс заңдылықтарын, жарықтың биологиялық құрылымдары мен өзара әсерлесуінің физикалық ерекшеліктерін капиллярлық құбылыстарды білу;
— негізгі психологиялық процестердің және жеке тұлғаның даму заңдылықтарын білу;
— дәрілік заттардың фармакодинамикасын және фармакокинетикасының негізгі заңдылықтарын білу;
— саяси жүйелер мен саяси режимдер туралы, саясаттың адами өлшемдері туралы ұғымдарға ие болу;
-өмірдің пайда болуы және дамуының жалпы заңдылықтарын, қалыпты және патологиялық жағдайдағы организмнің тіндері мен жасушалардың, ағзалары мен жүйелерінің құрылысын және функцияларын, жұмыс кезіндегі адамның топографо анатомиялық ерекшеліктерін білу;;
— беткейлік құбылыстарының физика-химиялық заңдылықтарын және тірі организмнің бытыраңқы жүйелерін білу. Биогендік элементтер туралы түсінікке ие болу;
— органикалық қосылыстардың құрылысын және қасиеттерін білу. Тірі организмде жүріп жатқан маңызды үрдістердің химиялық және физико-химиялық аспектілерін және әр түрлі реакциялардың негіздеу;
-аурулардың негізгі симптомдары мен синдромдарын білу. Ересек адамдармен балалардағы ішкі ағзалары мен жүйелерінің;
-хирургиялық ауруларды;
-жұқпалы ауруларды;
-акушерия және гинекологияны;
— денсаулық сақтау және ұйымдастыру құрылымдарының, емдеу-профилактикалық және санитариялық-эпидемиологиялық мекемелердің дамуы туралы нормативтік-құқықтық құжаттарды білу;
— ерітінділердің құрамын анықтау әдістерін, ерітінділердің коллигативтік қасиеттерін және организмдегі рөлін бөлу;
— организмнің ағзалары мен жүйелерінің, тіндері мен жасушаларының құрылысын және олардың жіктелуін білу;
— рецепттер жаза білу, грек-латын текті терминдердің мағынасын түсіндіру;
— аурухана ішілік жұқпалы аурулардың симптомдарын анықтау, ЕСМ-де инфекциялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
— қоғамда адамдар арасындағы қатынастарды реттеудің адамгершілік нормаларын, диалектикалық дамудың негізгі заңдарын және заңдылықтарын білу, практикалық қызметте негізгі түсініктер мен заңдардың күшін қолдану;
– қышқылдық-негіздік тепе-теңдікті және ағзадағы буферлік жүйенің мәнін білу;
— өз денсаулығына ұқыпты қатынас жасауға, физикалық дайындықта, физикалық және психикалық қасиеттерін тұтас дамытуда, дене шынықтыру құралдарын салауатты өмір салтын ұйымдастыруда пайдалану қажет-тілегіне, білім мен тұрақты дағдыларға ие болу;
— Қазақстан тарихын үйрену барысында тарихи оқиғаларды, көріністерді, беталыстарды әділ талдау дағдыларына ие болу;
– термодинамика және термохимияның негізгі заңдылықтарын игеру;
— тұқым қуалайтын аурулардың типтерін және формаларын анықтау әдістемесін игеру және алған білімдерін клиникалық және лабораториялық пәндерді үйрену кезінде қолдану;
— дүниенің және аумақтардың негізгі мәдени-тарихи орталықтары, этикалық құндылықтар, мәдениеттердің формалары және типтері туралы түсінікке ие болу;
— жұмыс орнының еңбекті қорғау, өндірістік санитария, инфекциялық және өрт қауіпсіздігін ескере отырып ұйымдастыра білу;
— ежелгі дәуірден осы заманға дейінгі медицина тарихын, Шығыс, Батыс Еуропа, Ресей және Қазақстанның көрнекті медицина қайраткерлері туралы тұтас түсінікке ие болу.
2. Кәсіби құзыреттілік:
— адам денесінің құрылысынан хабардар болу; адам денесінің негізгі остері мен жазықтығын анықтау; ағзалардың, қан және лимфа жүйелерінің проекциялары мен шектерін табу;
— аспаптарды қолдана отырып, тәжірибелер жасау, химиялық экспериментті анализдеу, иондық алмасу теңдігін және тотығу-қайта тіктеу реакцияларын құру, органикалық заттардың функционалдық топтары бойынша құрылымдық формаларын, органикалық заттардың классының концентрациясы, түрлері мен сапалық реакциясы класстарына қарапайым есептеулер жүргізе алуы тиіс;
— лабораториялық зерттеулер жүргізуге жұмыс орнын дайындай білу;
— лабораториялық зерттеулер жүргізу, алынған мәліметтерді тіркей білу;
— биологиялық жүйелерді зерттеу үшін негізгі медициналық аспаптар мен аппараттар топтарын қолдана білу;
– пайдаланған материалдың қайта өңдеуді, пайдаланған лабораториялық ыдыстарды, құрал-саймандарды, жеке басын қорғау заттарын зарарсыздандыру және залалсыздандырылуын жүргізе білу;
– мамандыққаидеген тұрақты, оң көзқарасты қалыптастыра білу. Тиімді қарым-қатынас дағдыларын дамыта білу. Салауатты тұлға қалыптасуына себебін тигізе білу;
-асептика мен антисептика ережелерін сақтауды білу;
— халық ішінде гигиеналық тәрбие жұмысын жүргізе білу;
— әртүрлі концентрациялық ұқсас және нақты ерітінділерді залалсыздандыруға тығындар және тампондар, ыдыстарды дайындауды іске асыра білу.
3. Арнайы құзыретілік:
00305013 — «Медициналық лаборант» тиіс:
— көмірсулардың, липидтердің, ақ уыздық дәруминдердің және ферменттердің негізгі өкілдерінің рөлін, жіктелуін және қасиеттерін білу;
— патологиялық материалды зерттеу және одан әрі зарарсыздандыруын жүргізу. Әрбір анализдің диагностикалық маңызын түсіну;
— микроскоппен жұмыс істеу, гистологиялық техниканың негізгі әдістерін пайдалана білу;
— қарапайымдылардың, гелминттердің, буынаяқтылардың дамуының әр түрлі кезеңінде паразиттік типтерін анықтай алу;
— зерттеуге материал алуды, қоректік орталарға егуді, таза дақыл бөліп алуды; микроорганизмдердің дәріге сезімталдығын анықтау әдістерін қолдана білу;
— аналитикалық таразылармен, жылыту, өлшеу құралдармен, центрифугамен, КФК-н, лабораториялық ыдыстармен және тағы басқаларымен жұмыс істеу;
–сапалық, сандық есептің экспресс- әдістерді жүргізу;
— әр түрлі жарақаттарда дәрігерге дейінгі көмек көрсете алу, реанимация әдістерін, манипуляция техникасын игеру;
— қанның, несептің және оның тұнбасының жалпы анализдерін, нәжістің зерттеу, қақырықтың, іріңнің, мұрынның және жұтқыншақтың ішіндегісін зерттеуді.
Медициналық лаборанттың кәсіби қызметінің объектілері болып табылады:
— биологиялық материалдар;
— сыртқы орта объектілері;
— азық-түліктер.
0305013 «Медициналық лаборант» біліктілігі түлегінің кәсіптік қызметінің түрлері:
— шұғыл жағдайларда медициналық көмек көрсету;
-дистилятормен, қыздырғыш аспаптармен, центрифугамен, барлық түрдегі таразылармен, КФК, ИФА, ПЦР, талдағышавтоматтармен, жеделталдағыштармен және т.б.;
— есепке алу, есеп беру құжаттарын жүргізу;
— гистологиялық техниканың негізгі әдістерін пайдалана отырып, микроскоппен жұмыс істеу;
-қарапайымдылардың,гельминттердің, бунақаяқтылардың әрқилы даму сатыларындағы типтерін анықтауды іске асыру;
— биологиялық материалдардың биохимиялық талдауының әдістерін білу;
-қанның, несептің, асқазан сөлінің, нәжіс массаларының, өттің, қақырықтың, қынап қабырғалары жасушаларының, қуық безі сөлінің және ликвордың қалыпты және патологиялық жағдайдағы қасиеттері мен құрамын анықтау;
-асқазан, өт қабы қызметтерін зерттеу әдістерін игеру және қан топтарына, саңырауқұлақпен және жыныстық қатынас ауруларымен зақымдануларға сипаттама беру;
-бактериологиялық және вирусологиялық зерттеулерге арналған материалдарды (қақырық, жұтқыншақ пен мұрынның ішіндегі заттары, ірің, нәжіс, несеп және қан) алуды іске асыру;
— әр түрлі әдістермен микроскопиялық препараттарды дайындау және бояу;
— әр түрлі қоректік орталар дайындау және оларды зарарсыздандыру;
— микроорганизмдердің дәрілерге сезімталдығын анықтау әдістерін меңгеру;
— сыртқы орта объектілерінен материал алуды іске асыру;
-суды, топырақты, азық-түлік өнімдерін, күнделікті пайдалану заттарына санитариялық бактериологиялық, санитариялық вирусологиялық тексеру жүргізу;
— судан, топырақтан, тамақ өнімдерінен, ауадан сынама алуды және олардың физико-химиялық қасиеттерін анықтау;
— қоршаған орта факторларына санитариялық-гигиеналық баға беру;
— тұрғын үйлер мен өндірістік кәсіпорындардың микроклимат көрсеткіштерін анықтау және бағалау;
— тігу және таңу материалдарының зарарсыздығына талдау жүргізу;
— дезинфекция және зарарсыздандыру сапасына бақылау жүргізу;
-аэробтар мен анаэробтардың таза дақылдарын бөліп шығару, оларды идентификациялау;
-микробиологиялық, вирусологиялық, санитариялық-гигиеналық, клиникалық- диагностикалық және биохимиялық талдауларыды есепке алу, баға беру және нәтижелерін жазып беру;
— қазіргі заманғы барлық биологиялық материалдардың нақтамасын, дифференциалдық нақтамасын, лабораториялық және аспаптық әдістерді пайдалана отырып іске асыру;
— салауатты өмір салтын насихаттау бойынша санитариялық ағарту жұмыс жүргізу.

0306000 «Фармация» мамандығы 0306013 «Фармацевт»
біліктілігі бойынша
білім беру бағдарламысының құрылымы

0306000 «Фармация» мамандығы, 0306013 «Фармацевт» біліктілігімен студент
базалық құзіреттілікті меңгеру қажет:
-Қазақстан тарихының негізгі дәуірлері мен кезеңдерін, ретін, негізгі тарихи деректерді, оқиғаларды білуі, Қазақстанның ежелгі және қазіргі қоғам қайраткерлерінің сіңірген еңбектерін, казіргі заманның рухани, мәдени, интелектуалды,экологиялық құндылықтарының негізін бағалай білуі керек;
-мемлекеттік тілді және ұлтаралық тілдерді жетік игеруі, шетел тілінің кәсіптік бағыттағы мәтіндерді оқып және аудару үшін (сөздікпен) лексикалық және грамматикалық минемумын білу, іскерлік тіл негіздерін игеріп,кәсіби лексиканы сауатты қолдана білуі керек;
— сыртқы ортаны, қоршаған табиғатты сақтауға жан – жануарларды қорғауға арналған, дене шынықтыруға және жалпылай спорттың дамуына, әдептілікке, көркем танулыққа, имандылыққа бағыттайтын іс – шараларда өз септігін тигізу ;
— адамзаттың денсаулығын сақтауға, қорғауға және аурудың алдын алуға б азаматтық бостандығы мен құқығының негізін және олардың құрылымын, жүзеге асыру механизмдерін, адамдардың қоғамдағы арақатынасының адамгершілік нормаларын, кәсіби іс – қимыл атқарудың құқықтық және адамгершілік – этикалық нормаларын білуі керек;
-ағытталған шараларға ат салысып, салауатты өмір салтын ансихаттап, денсаулықты жақсартуға бағыттайтын жағдайлар жасап,денсаулыққа төніп тұрған қатерлерді азайтуға ат салысуы керек;
— халықаралық достастық пен қарым – қатынастың нығайуға, ұлттардың салт – дәстүрлеріне түсіністікпен қарайтын іс – әрекеттерді игеруге, әлеуметтік, нәсілділік ұлтшылдық түсініспеушіліктердің болмауына ықпал ететін іс- шарларға ат салыса білуі керек ;
-алған білім мен біліктілігін кәсіби іс – әрекеттерімен ұштастырып, неғұрлым дербес қызмет көрсете алуға және білімін үнемі жетілдіруге тырысып. Кәсіптік қызметіінде білікті және дағдылы болуға, жаңа технологияларды игеруге ынталануы тиіс,
кәсіби құзіреттілікті меңгеру қажет:
-медициналық терминдермен латын тілін негізін, шипашақтардағы стандартты жазба үлгілерімен сөздіктерін игеріп, дәрілік препараттардың патенттелген, халықаралық, саудалық фирмалық аталымы бойынша жазылымдарын білуі керек;
— дәріханалық жағдайда дәрілік нысандардын өндіру негіздерін анықтай білуі, дәрілік заттарды қолдану, дәріханалық ұйымдардағы шипашақтық-өндірістік бөлімнің ұйымдастырылу ретін, бөлімнің міндеттері мен қызметін, жұмыс орындарының құрал- жабдықтармен қамтамасыз ету ережелерін білуі керек;
— құралсыз көзге көрінбейтін мейлінше ұсақ тірі денелердін марфологиясы мен физиологиясын, жұқпалы ауру қоздырғыштарының түрлерін және олардың ағзаға ену жолдарын, арнайы және алдын алу емдік іс- шараларын, санитария және гигиена негіздерін санитария-гигиеналық зерттеу әдістерін анықтауы тиіс;
— тірі материяның жаратылу денгейлерін, гендік-инженерлік және жасушалық биотехнологияның жетістіктерін, адамның макро және микроқұрылымының өмір сүру негіздерін, физиологиялық процестердің өзіндік реттелу үрдістерін –физиологиялық зерттеулер әдістерін анықтай алуы керек;
— тіршілікті қамсыздандыру жағдайларын ұйымдастыру негіздерін, төтенше жағдайда дәрігерге дейінгі көрсетілетін алғашқы көмек берудін мақсаттарын және ұйымдастыру принциптерін, тосын жағдайда көшіру – емдеу жұмыстарының жүргізілуін, радияциядан және улайтын заттардан қорғану әдістерін анықтай алуы тиіс;
— ойлау-талдау шенберлерінің кенейуіне және табиғаттын қадыр қасиетін түсінуіне ықпалдайтын тіршіліктін пайда болуын және дамуын, тірі ағзалардын жіктелуін және топтамалануын, тірі табиғаттың жіктемесін және атқаратын міндеттерін, олардың бір бірімен байланысын және тірі ағзаның өлі ағза мен байланысын, өмір сүру денгейлерін, жасушалық және даму теориясын, экологиялық және биологиялық зандылықтардың ілімдерін анықтай білуі керек;
— өмір сүру үрдістерінің молекулалық негіздерін, органикалық және бейорганикалық қосылыстардың молекуласындағы атомдардың бір-біріне әсерін және химиялық байланыстардың, заттардың сандық және сапалық тандау әдістерін білуі тиіс;
— дені сау ағзаның құрылымы мен атқаратын қызметі мен адам ағзасында ауруға себеп болатын патологиялық үрдістердін пайда болу зандылықтарын, қорғану-икемделу іс-әректтердің қалыптасу механизмін, ағзаның реттеуінің рөлін және қоршаған сыртқы ортаның әсерін анықтай білуі тиіс;
— фармацевтикалық нарыққа тауарлар түрлерін ұсына білуді, шипашақсыз болатылатын дәрі-дәрмектердің аналогтарын (ұқсас) ұсына (мүмкіншілігінше дәрігермен кеңесіп) білуі тиіс;
— еңбектік ғылыми әдістемелерді (EFA) жүзеге асыру үшін, шипашақтық- өндірістік бөлімде дәрілік нысандарды өндіруге қажетті жұмыс орындарының санын өндіру жағдайларын (асептикалық жағдайларда және асептикалық жағдайларды қажет етпейтін дәрілік нысандарды өндіру), қолдану тәсілдерін (ішкі вғзаға дене сыртына пайдаланылатын), дәрілік нысандар түрлерін (ұнтақтар, ертінділер, майлар, тамшылар, суппозиторилар), тұтынушылардың белгілерін ескере отырып анықтай білуі керек;
— Әрбір фармацевтикалық пәндер саласының даму тарихын білу, қазіргі күнге дейін сақталып келе жатқан негізі фармацевтикалық терминдер тіркестерін мағнасын және маңызын, олардың кез – келген өндірістегі, ұжымдардағы, ғылыми – техникалық бағыттардағы пайдалану үйлесімділігі мен әсерлерін білуі керек;
— ҚР тұрғындарын дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудін басқару құрылымын, дәрілік заттар айналымы саласының заңдық базасын және нормативті – құқықтық негіздерін, фармацевтикалық нарықтағы тауарайналым жүйесінің ұйымдық қызметтерінін негіздерін, дәріханалық мекемелердін түрлерін және құрылымын анықтай білуі қажет;
арнайы құзіреттілікті меңгеру қажет:
— фармацевтикалық ақпараттар көздерін және ұсыныстарды ұсыну әдістерін анықтап, дәрі-дәрмектердән сатылым жылдамдығына және тағайындалу жиелігіне сүйене отырып, ассортиментік сараптама жүргізуді білуі, дәрі-дәрмектерге жарнама жүргізу барысында этикалық және ғылыми қағидаларға жүгінуі тиіс;
Фармацевтикалық тауарларды белгіленген нормалар бойынша сатылым үдерісін қамтамасыз етуі қажет;
тауарларлық – материалдық құндылықтардың тасымалдану, орналастыру кездерінде сақталуын қадағалап қамтамасыз етуі қажет;
санитарлық талаптарды және жеке басына қойылатын гигиеналық талаптарды, еңбек ету тәртібін сақтай білуі тиіс;
— фармацевтикалық кәсіби іс- шараларын жүргізу барысында Мемлекеттік Фармакопеяны, нормативтік – құқықтық құжаттарды, ақпарттарды қолдана білу тиіс;
— шипашақтарға ҚР нормативтік – құқықтық құжаттардың талаптарына сай фармацевтикалық талдау жүргізуді, шипашақтардың (талаптық құжаттарды) рәсімделуінің дұрыстығын, құрамдас заттардың бір – бірімен үйлесімділігін, жазылған доза мөлшерлерінің сайлығын анықтауды, төлем құнын санап шипашақтарды тиісті құжаттар бойынша есепке алуды және төленгеннен соң дәрі – дәрмектерді босата алуы тиіс;
— шипашақтардағы жеке, стандартты және магистральды жазбашалар бойынша дәріхана жағдайында түрлі дәрілік нысандарды дайныдап, белгіленген талаптарға сәйкес әрбір дайныдалған дәрілік нысандарға жазбаша бақылау паспортын толтыра білуі тиіс;
— дайындалған дәрілік нысандарға дәріханаішілік сапалық бақылау сараптама жүргізуді, есептеуді және дәрілік заттарға сандық және сапалық сараптама жүргізіп, нәтижесін тиісті құжаттарға рәсімдеуді, ҚР нормативтік – құқықтық құжаттардың талаптарына сай ауытқуларды анықтай білуі тиіс;
— тауарлар қозғалысын есепке алып, кіріс және шығыс тауарлық құжаттамаларды жүргізуді, қаржылық – шаруашылық іс – шараларында пайдаланатылатын іс — құжаттарын анықтай білуі тиіс;
— тиісті кіріс және шығыс құжаттары бойынша заттық – сандық есеп жүргізуді, тауарлы – материалдық құндылықтардың өзіндік шығыстарын шамалары бойынша есептеп шығаруды білуі керек;
— тауарлық материалдық құндылықтарды есепке алып, есеп беру жұмыстарын жүргізе білуі тиіс;
— дәріханалық ұйымдарда тауарлық қорларды есепке алу жұмыстарын жүргізе алу тиіс (алынуын, қозғалымын, шығысын);
— өсімдіктің сырт келбетіне қарай тану, ботаникалық көрсеткіштерін анықтау, өмірсүру үдерістерін, өсімдіктің таралуын, қоршаған ортамен және бір – бірімен байланысын, Қазақстанда өсетін жабайы өсімдіктерідің түрлерін біліп, дәрілік өсімдіктердің өсетін жерлерін және жақсы өсетін жерлерін анықтау арқылы карта құрастыра алуы тиіс;
— дәрілік өсімдік шикізаттарының жүйесін, латынша аталуын, анатомиялық — диагностикалық көрсеткіштерін, өсу орнын және аймақтарын, медицинада қолдануын, гербарийлер мен микропрепараттар дайындауды, дәрілік өсімдік щөптерге микро және макроскопиялық сараптама әдістерін анықтауы тиіс;
— зерттеуге қажетті микроскопты қолдану ережесін, дәрілік шөпті жинау әдістерін, шөпті өсіру және дайындау сатыларын, дірілік шөптер шикізатын кептіру және дайындау тәртіптерін, жабайы өсетін дәрілік өсімдіктерді жинау техникасын, улы шөптер шикізатын жинау техникасын, кесілген және майдаланған ұнтақтық щикізаттың түп нұсқасын анықтау ережелерін білуі тиіс;
— әртүрлі факторлардың дәрілік заттардың әсерлерін тәуелділігін, дәрілік препарттардың фармакоденамикасы мен фармакокинетикасының жалпы заңдылықтарын, олардың жылпы жанама және уытты әсерлерін, қолдануға оң және теріс көрсетілімдерін қоса отырып, дәрілік препараттардың аналогтары (ұқсас) мен синонимдерін білуі керек;
— дәрі – дәрмектерге деген сұранысты жобалап, оынң сұраныс деңгейін анықтауды, фармацевтикалық нарықтағы баға деңгейіне, мүмкіншіліктерге сараптама жасауды, бағаны қалыптастыру әдістерін қолдана, дәріханалық ұйымдардың тауарайналымына әсер ететін факторларды анықтай білуі тиіс;
— тауарлардың асортименттік түрлерін сараптау арқылы өтімді, пайдалы, тиімді және сұранымдық тауарларды саралап, тауарлар қорының қажетті шамасын анықтай алуы тиіс;
— тауарларды сөрелер мен қабаттарға сатылу мөлшеріне әсер ететін жағдайларды, тұтынушылардың сату бөлмесіндегі іс – әрекеттерін ескере отырып, тиімді орналастыра білу тиіс.
0306000 «Фармация» мамандығының кәсіби қызметінің түрлері:
-жалпы фармацевтикалық: фармацевтикалық өнімді көтерме-бөлшек сауда арқылы босату;
-өндірістік: дәрілік нысандарды дәріханалық жағдайында дайындау,
-ақпараттық-сараптамалық;
-ақпараттық-кеңестік;
-маркетингтік;
-инновациялық.